قرنهاست که طبيعت هنگام صاعقه و يا بوسيله پرتو فرابنفش خورشيد ، ازن را بوجود مي آورد و از خصوصيات ضد عفوني کننده آن براي پالايش آب و هوا و محيط زيست جانداران استفاده مي نمايد.
ازن بر خلاف ضد عفوني کننده هاي معمول مانند: کلر، فرمالين ومواد شيميايي ديگر، اکسيداسيون با ازن، هيچگونه مواد سمي يا مضري باقی نمي گذارد .
ازن یا اکسیژن فعال مولکولی متشکل از سه اتم اکسیژن است که به دلیل قدرت اکسید کنندگی بالا ، یک ضد عفونی کننده قوی محسوب می شود. ازن قابلیت کشتن و از بین بردن کامل میکروارگانیسم های مختلف شامل انواع باکتريها، ويروسها، پروتوزوئرها، قارچها، مخمر ها، اسپورها و هاگهاي منتشر شونده از طريق آب و هوا را داراست و با اکسید کردن و حذف مواد خطرناک و مضر مانند: فنلها و نیتراتها ، اوره ، آمینها، سیانیدها و سموم کشاورزی و فلزاتی مانند منگنز و آهن و ... همچنین کاهش COD در تصفیه و ضد عفونی آب , فاضلاب و هوا بسیار کارامد میباشد.
ازن سريعاً آلاينده هاي محيط را اکسيد مي نمايد و نتيجه اين اکسيداسيون تنها اکسيد مواد و اکسيژن مي باشد .
در جدول زير مقايسه پتانسيل اکسيداسيون ازن با ديگر اکسيد کننده ها نشان داده شده است:
جدول1- مقايسه پتانسيل اکسيداسيون ازن با ديگر اکسيد کننده ها
ضد عفوني با ازن به صورت پيوسته در حين کار و بدون تخليه مکان انجام مي گيرد و در نتيجه به طور مرتب ميزان آلودگي در محيط کاهش مي يابد. ازن به نحو مطلوب و بسيار موثري انواع آلودگي هاي ميکروبي را کاهش مي دهد. اثر ازن روي ميکروارگانيسم ها بسيار موثرتر از کلر و مشتقات آن مي باشد. فاکتورCT ، حداقل غلظت مورد نياز در مدت زمان تماس براي کاهش جمعيت ميکروارگانيسمها را نشان مي دهد.جدول مقايسه اي زير، ازن را به عنوان بهترين ضدعفوني کننده تاييد مي کند.
جدول2- فاکتورCT لازم براي غير فعال سازي 99 درصد ميکروارگانيسم هاي گوناگون در محدوده دمایی C o25-5
ازن گازي تقريباً بي رنگ با بويي خاص شبيه بوي هواي تازه که پس از رعد و برق استشمام مي شودو يا بويي که در کنار تخليه الکتريکي در هواي آزاد به مشام مي رسد، می باشد. در دماي معمولي بصورت گاز است، نقطه جوش آن 112- و نقطه ذوب آن 251- درجه ساتيگراد و چگالي آن 5/1 برابر اکسيژن در شرايط استاندارد مي باشد. حلاليت آن در آب کم و با کاهش دما افزايش مي يابد. مولکول ازن پايدار نبوده و در نتيجه نمي توان آنرا انبار يا حمل نمود. اين امر باعث مي گردد که توليد ازن همواره در محل انجام گيرد.
نحوه عملکرد گاز ازن در حذف باکتری ها و ویروسها
باکتريها، ميکروارگانيسم هاي کوچک تک ياخته اي هستند که داراي ساختمان ساده و ابتدايي مي باشند. فشار اسمزي داخلي اکثر باکتريها حدود 5 تا 20 اتمسفر مي باشد .
اين امر بعلت غلظت زياد مواد محلول درون سلولي است . اسکلت محکم دور سلول باکتري بنام ديواره سلولي از انفجار باکتري و پاره شدن غشاء به علت اختلاف فشار اسمزي درون و بيرون باکتري جلوگيري مي کند.
اتم اکسيژن فعال با حمله به جدار سلول باکتري موجب از هم گسيختگي و پارگي ديواره سلولي و در نتيجه مرگ باکتري مي گردد.
ويروسها نيزجزو ميکروارگانيسم ها مي باشند ولی به وضوح از ديگر سلولها متفاوتند. ويروسها ذراتی غير مستقل هستند که تنها در داخل سلول های ميزبان تکثير مي يابند. هر ويروس شامل يک مولکول اسيد نوکلئيک ( DNياRNA) مي باشد.
در اطراف اين مولکول پوششي از جنس پروتئين قرار دارد که کاپسيد Capsid ناميده مي شود وظيفه کاپسيد محافظت از اسيد نوکلئيک ويروس و امکان پذير نمودن اتصال و دخول ويروس به سلول ميزبان ميباشد. مولکولهاي ازن با نفوذ از ميان پوشش پروتئيني، اسيد نوکلئيک ويروسي را تخريب مي کنند و درغلظت هاي بالاتر با تخريب پروتئين کاپسيد، سلول ويروسي را منهدم مي نمايند. بايد توجه داشت که ويروس هايی از قبيل ويروس و آنفولانزای مرغی صرفاً توسط ازن نابود می شوند و هیچ ضدعفونی كننده ديگری قادر به تخريب آنها نيست. حتی در مورد استفاده از ازن در درمان ايدز نيز مقالاتی وجود دارد ولی هنوز اين امر به اثبات نرسيده است.
ازن درمانی یکی از شاخه های بسیار پیشترفته درمان در اروپا و به خصوص در آلمان به شمار می رود. تحقیقاتی بسیار پیشترفته در مورد استفاده از ازن در معالجه هپاتیت و ایدز انجام گرفته که نتایجی غیر قابل باور